Eğitim Birliği Yasası olarak da adlandırılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 3 Mart 1924’te, 430 sayılı yasa numarasıyla yürürlüğe konulmuştur.
Bu düzenlemenin kabul edildiği gün, Halifelik makamı ve Din İşleri ile Vakıflar Bakanlığı da lağvedilmiştir.
Tarihi Arka Plan ve Gerekçeler
Osmanlı İmparatorluğu’nda 1700’lü yıllardan itibaren başlatılan eğitimi modernleştirme gayretleri beklenen sonuçları vermemişti.
Geleneksel kurumlar ile çağdaş eğitim veren müesseselerin eşzamanlı mevcudiyeti, eğitimde ikiliğe sebebiyet vermekteydi.Dönemin Başlıca Eğitim Kurumları:
- Dini tedrisat yapan medreseler
- Sıbyan mektepleri
- Batı tarzı modern okullar (Galatasaray Mektebi, Darüşşafaka gibi)
- Askeri eğitim kurumları
Yasanın Ana Hedefleri
Düzenlemenin temel maksadı, ülkedeki bütün eğitim kurumlarını dönemin Maarif Vekaleti’ne (Eğitim Bakanlığı) bağlamaktı.
Bu sayede:
- Eğitimde birlik ve beraberlik sağlanması
- Çağdaş ve laik eğitimin temellerinin atılması
- Nitelikli din görevlisi yetiştirilmesi
- Milli kültür birliğinin tesis edilmesi amaçlanmıştır.
Kanunun Getirdiği Yenilikler
Eğitim Sisteminde Yapılan Düzenlemeler:
- Tüm eğitim kurumları devlet denetimine alındı.
- Karma eğitim sistemi benimsendi.
- Temel eğitim zorunlu ve ücretsiz hale getirildi.
- Eğitimde kuram ve uygulamanın birlikteliği sağlandı.
- Müfredat toplumsal gereksinimlere göre şekillendirildi.
Eşzamanlı Yapılan Diğer Düzenlemeler
3 Mart 1924’te yapılan diğer önemli değişiklikler:
- Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak Genelkurmay Başkanlığı kuruldu
- Şer’iye ve Evkaf Vekaleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü tesis edildi.
Kanunun Tarihsel Önemi
Bu düzenleme, Fransız Devrimi’nden sonra okulların laikleştirilmesi için 93 yıl beklendiği düşünüldüğünde, Türkiye Cumhuriyeti’nin modernleşme sürecindeki kararlılığını göstermektedir.
Cumhuriyet’in ilanından sadece dört ay sonra böyle köklü bir değişimin gerçekleştirilmesi, reform hareketlerinin başarısını kanıtlar niteliktedir.
Yasanın Anayasal Güvencesi
Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 1982 Anayasası’nın 174. maddesiyle koruma altına alınmış inkılap kanunlarından biridir.
Bu durum, yasanın Türk eğitim sistemi için taşıdığı hayati önemi vurgulamaktadır.
Kanunun Uzun Vadeli Etkileri
Bu yasa ile:
- Eğitimde modernleşme süreci hızlandı
- Kültürel bütünlük pekiştirildi
- Bilimsel düşünce yaygınlaştı
- Fırsat eşitliği ilkesi güçlendirildi
- Milli birlik ve beraberlik duygusu geliştirildi