Tarihi Geçmiş ve Yayılım
Kadim Mezopotamya, Nil havzası, Anadolu yarımadası, Kafkas bölgesi, İran coğrafyası, Avrupa kıtası hatta Amerika ve Uzak Asya’da tesis edilmiş antik uygarlıklardan bu yana pek çok devlette rastlanan çift başlı kartal figürü, dünyanın en eski simgesel öğelerinden biridir.
Kültürel Önemi
Bu simgenin, tarih sürecinde farklı diyarlarda kurulmuş, muhtelif ırki, dini ve toplumsal yapılara sahip milletler tarafından kabul görmesi ve hem sosyal yaşamda hem de devlet hayatında kendine yer bulması dikkat çekici bir husustur.
Bilimsel Araştırmalar
Öncelikle güzel sanatlar uzmanları, eski eser araştırmacıları ve vakanüvisler olmak üzere çeşitli disiplinlerden çok sayıda bilim insanı, bu simgenin kadim Türk inançlarında, söylencelerinde, sanatsal faaliyetlerinde ve halk edebiyatında var olduğunu ve İslami devirde dahi sürdüğünü ortaya koymuşlardır.
Türk Tarihindeki Yeri
Bu simgenin Türk tarihi açısından taşıdığı değer ve ifade ettiği mana hususunda çeşitli savlar ve düşünceler öne sürülmüştür. Bunlardan biri, bu simgesel öğenin, zamanla siyasi hayata da tesir ettiği ve muhtelif Türk devletlerinde olduğu gibi Selçuklularda da “devlet alameti” yahut “hakimiyet sembolü” olarak kullanıldığı görüşüdür.
Selçuklu Dönemi Kullanımı
Anadolu Selçuklu devrine ait mimari yapılarda, madeni paralarda ve diğer sanat eserlerinde rastlanan çift başlı kartal motiflerinden ve İbn Bibi’nin eserindeki bazı kayıtlardan hareketle ortaya atılan bu iddia, günümüzde genel kabul görmektedir.
Eleştirel Yaklaşım
Bu simgesel öğenin bilhassa Selçuklular yahut Anadolu Selçukluları devrinde “devlet alameti” veya “hakimiyet sembolü” şeklinde kullanıldığı düşüncesi şu sebeplerle yeniden değerlendirilmelidir:
- Tarihsel tutarsızlık barındırması
- Söz konusu simgelerin kullanım biçimlerinin, Orta Çağ Türk-İslam devletlerindeki “hakimiyet alameti” anlayışına ve uygulamalarına aykırı olması
- İddiayı destekleyen belge ve bilgilerin konuyu tam olarak açıklamaya imkan vermemesi
Bu sebeple, çift başlı kartal simgesinin Selçuklulardaki kullanımı ve anlamı üzerine daha detaylı araştırmalar yapılması gerekmektedir.