Hunlar, Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerinden biridir (MÖ 220-MS 216). En parlak dönemlerini Metehan’ın hükümdarlığında geçirmişlerdir. Metehan’ın vefatından sonra, devlet ikiye ayrılmış ve nihayetinde yıkılmıştır.
Hun sanatının örnekleri, kurganlarda yapılan kazılarda bulunmuştur. Bu kurganlar, Orta Asya’da Altay Dağları’nın eteklerindeki Pazrık Vadisi, Kazakistan’ın başkenti Astana ve Işıkgölü yakınlarındaki Esik ile Noin-Ula yerlerindedir.
Hun Mimari Sanatı
Sibirya’daki Altay Dağları eteklerinde bulunan Pazırık bölgesinde gerçekleştirilen kazılarda birçok kurgan ortaya çıkartılmıştır.
KURGAN: Orta Asya’da kullanılan mezar yapısıdır. Kütüklerden, ahşap yığma tekniği ile oluşturulmuş mezar odasını örten toprak yığınıdır. Anadolu’daki tümüslere oldukça benzerlik gösterir. Kurganlarda maden, ahşap ve dokuma gibi pek çok eser elde edilmiş; ayrıca insan ve hayvan kemiklerine de ulaşılmıştır.
Volga Nehri yakınlarındaki Ulan Ede’de etrafı surlarla çevrili bir yerleşim alanı keşfedilmiştir. Buradaki evlerde, zeminlere yerleştirilen borular aracılığıyla sıcak hava ve buhar sistemi ile ısıtma sağlandığı gözlemlenmiştir. Hypocaust (Hipocaust) adı verilen bu ısıtma sistemi, Romalılar tarafından da kullanılmıştır.
Hunlarda Küçük El Sanatları
Hun el sanatlarına ait örnekler Altay Dağları eteklerindeki kurganlarda yapılan kazılar sonucunda bulunmuştur. Ağaç, kemik, taş, deri, keçe ve dokuma gibi malzemelerle çeşitli figürler işlenmiştir. Bu figürlerin başlıcaları arasında; geyik, kartal, dağ keçisi, aslan ve grifon bulunmaktadır.
GRİFON: Kartal başlı, aslan gövdesine sahip olan mitolojik bir yaratıktır. Bulunan el işçilikleri arasında aplike olanlar dikkat çekmektedir.
APLİKE: Kumaş veya deriden kesilen şekillerin, başka bir kumaş, deri veya keçe üzerine yapıştırılarak oluşturulan süslemelerdir. Kurganlarda keşfedilen eserler içerisinde üzerinde en çok durulması gereken parça; Pazırlık’ta 5. Kurgan’da bulunan bir halı parçasıyken, M.Ö. 3. yüzyıla tarihlenmektedir. Bu halı, dünyanın en eski halısı olarak bilinmektedir ve şu anda Rusya’nın St. Petersburg Ermitaj Müzesi’nde sergilenmektedir.
Orta Asya Türkleri, maden işçiliği konusunda oldukça ustadır. Kurganlardan çıkan kemer tokaları, silahlar, çadır süsleri, süs eşyaları ve koşum takımları, maden işçiliğinin ve Orta Asya Türk Sanatı’nın önemli örnekleri arasında yer almaktadır.
Esik Kurgan‘ından çıkarılan önemli buluntular arasında altın bir elbise ve başlık da bulunmaktadır; bu eser M.Ö. 6. yüzyıla tarihlenmektedir. Bu nesneler üzerindeki süslemeler, konularına göre iki grupta incelenmektedir:
- Hayvan üslubu
- Kıvrık dal-Bitki üslubu
Hayvan üslubu: Geyik, keçi, at, kurt, kaplan ve kuş gibi hayvan figürleri işlenmiştir.
Kıvrık dal-Bitki üslubu: Stilize edilmiş bitkisel motifler kullanılarak oluşturulmuştur.